پرواز چشم گیر افغانی، بالاتر از ارزهای جهان

 

بررسی عوامل افزایش ارزش پولی افغانی در دوران طالبان

---

یکی از چالشهای پیش روی دولت طالبان و مردم افغانستان پس از تغییر حکومت، ثبات اقتصادی و شیوه ی مدیریت طالبان در مسایل اقتصادی بوده است. بر خلاف انتظارها، ارزش واحد پولی افغانستان – “افغانی” – در دوره ی حکومت طالبان به طرز چشم گیری افزایش یافته است. این نوشته به تحلیل عوامل تاثیرگذار بر این پدیده می پردازد.
در گزارش رسمی بانک جهانی در انتهای ماه اگوست سال جاری به این مساله اشاره ی ویژه ای شده که ارزش افغانی از شروع سال 2023 میلادی نسبت به ارزهای مهم طرف افغانستان رشد چشمگیری داشته؛ افغانی در مقابل ریال ایران 41.2 درصد، در برابر روپیه پاکستان 29.3 درصد، 7.3 درصد در مقایسه با دلار امریکا، 6 درصد مقابل یوان چین و 4.9 درصد برابر یورو رشد کرده است.
بر اساس گزارشی که “بلومبرگ” ارائه داده است، سیطره ی طالبان بر افغانستان نوعی ثبات اقتصادی به همراه آورده که افزایش ارزش واحد پول ملی این کشور تا 9% را به دنبال داشته است. تمرکز طالبان بر بسط قانون و نظم در کشور، اعتماد سرمایه گذاران را جلب کرده است. کمک های مالی از کشورهایی مانند چین، روسیه و ایران به ثبات اقتصادی در این کشور و به دنبال آن افزایش ارزش افغانی منجر شده است. ضمنا کمکهای بشر دوستانه سازمان ملل نیز خارج از دایره ی تاثیر بر این مساله نبوده و طبق آمار سازمان ملل متحد 3.2 میلیارد دلار در سال جاری برای کمک های بشر دوستانه به این کشور در نظر گرفته شده است که تا کنون حدود یک چهارم این مبلغ عملی گشته.
از دیگر دلایل افزایش ارزش افغانی میتوان به کاهش فساد اقتصادی و پولشویی در افغانستان اشاره کرد. رویکرد سخت گیرانه ی طالبان در پیاده سازی قوانین و مقررات در این کشور فساد مالی و احتمال فعالیت های مرتبط با پولشویی را به طرز چشم گیری کاسته است. تلاش طالبان در مبارزه با فساد، اعتماد و اعتبار را به نظام مالی کشور بازگردانده است. سرکوب فعالیت های اقتصادی غیرقانونی از طرف طالبان که شفافیت اقتصادی و اعتماد سرمایه گذاران را به دنبال داشته، تاثیر مثبتی بر ارزش افغانی گذاشته است. در این راستا، نشریه ایندیا تودی طی یادداشتی به اقدامات طالبان در این زمینه پرداخته است. طالبان استفاده از دلار امریکا و روپیه ی پاکستان را در معاملات داخلی ممنوع کرده و افغانی را وجه رسمی معاملات قرار داده. همچنین محدودیت های شدیدی بر خروج دلار از کشور وضع کرده است. در ادامه ی این نوع محدودیت ها و با هدف تقویت ارزش افغانی، معاملات آنلاین ارز را ممنوع و برای مجرمین جریمه های سنگین از جریمه نقدی تا زندان در نظر گرفته است.
همچنین طالبان علاقه ی وافری از خود برای مبادلات و همکاریهای اقتصادی با کشورهای همسایه خود نشان داده و این رویکرد با استقبال قدرت های منطقه مانند هند، چین، پاکستان و ایران، که به دنبال تامین منافع اقتصادی خود از طریق ایجاد ثبات در افغانستان هستند، مواجه شده است. امکان تجارت و همکاری های اقتصادی بین این کشورها با افغانستان به طور بالقوه، چشم انداز مثبتی از رشد و توسعه را در این کشور ترسیم کرده که این مساله نیز از عواملی است که به افغانی اعتباری مضاعف بخشیده است. در این زمینه، رشد صادرات و واردات افغانستان در سالهای گذشته تاییدی است بر ادعای مذکور؛ از ابتدای سال جاری میلادی تا انتهای ماه جولای واردات افغانستان 32 درصد ارزش دلاری بیشتری نسبت سال گذشته و در مقابل، 3 درصد افزایش ارزش صادرات داشته است.
علاوه بر مسایل ذکر شده، مطابق آمار، تورم سال جاری نسبت به سال گذشته 9.1% کاهش داشته، و یکی دیگر از عوامل موثر بر اقتصاد افغانستان کاهش تقاضا برای گروه های کالایی غذایی و غیر از غذا بوده است. این مساله نشانگر عمق بحران در تامین و توزیع ثروت برای مردم افغانستان و برون رفت از خطر قحطی و گرسنگی در این کشور است. به طور کلی علل پرواز افغانی در دوره ی مذکور را می توان در ثبات اقتصادی، کاهش فساد، فرصت های تجاری بیشتر، قوانین بانک مرکزی و عوامل دیگر داخلی و جهانی جست. در حالی که علل و عوامل بالا به طرز فزاینده ای بر رسیدن به جایگاه فعلی افغانی تاثیرگذار بوده اند، اما آینده ی این ارز در بلند مدت همچنان در هاله ای از ابهام باقی می ماند. به رغم پیشرفتهای اقتصادی که منتج به افزایش ارزش واحد پول ملی این کشور شده است، این کشور همچنان با مسایل اقتصادی دست و پنجه نرم می کند و باید دید رشد اقتصادی حدود 3 درصدی این کشور در سال گذشته چطور می تواند در سالهای آینده ادامه دار بوده و منفعت جمعی مردم را شامل شود.

اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان
جواد توفیقی